Welkom bij de 31ste editie van de Nieuws uit Castricum-nieuwsbrief. Hopelijk gaat alles goed met je en welkom ook elf nieuwe abonnees.

Deze nieuwsbrief draait bijna volledig om een onderzoek dat ik in april begonnen ben en is uitgemond in een artikel van 2600 woorden. De leestijd bedraagt zo'n tien minuten, want ik heb je veel te zeggen. Uit mijn onderzoek blijkt dat de gemeente Castricum de wet schendt met cameratoezicht in het dorpshart, raadsleden en burgers niet goed informeert over dit cameratoezicht en de camerapalen misschien zelfs weg moet halen. Raadsleden willen naar aanleiding van mijn onderzoek dat de burgemeester opheldering geeft en het cameratoezicht duidelijker aangeeft.

Heb ik je aandacht getrokken? Dan wens ik je veel leesplezier en ik ben enorm benieuwd naar je reactie op dit nieuws. Je kunt even antwoorden op deze e-mail. Onderaan deze nieuwsbrief vind je het korte nieuws en de mogelijkheid om mij via een Tikkie-donatie te bedanken voor deze onafhankelijke nieuwsbrief.

Exclusief: Cameratoezicht Castricum schendt de wet en is onduidelijk

Het cameratoezicht in het dorpshart van Castricum voldoet niet aan de landelijke wetgeving. De gemeente gebruikt te weinig en incomplete informatieborden en maakt onvoldoende duidelijk dat de camera’s 24 uur per dag, 365 dagen per jaar opnemen. De gemeenteraad wist niets van het permanente cameratoezicht en de verplichte besluitvorming hierover is niet goed vindbaar. Dat blijkt uit onderzoek van nieuwsuitcastricum.nl. Juristen zijn bovendien kritisch over het gebruik van permanent cameratoezicht als maatregel om het uitgaansleven in de gaten te houden.

Geen tijd voor het hele artikel? Jammer, maar dan heb ik hier de samenvatting: 

• Burgemeester Toon Mans heeft met goedkeuring van de gemeenteraad in 2017 en 2019 twee camera’s in het dorpshart laten plaatsen. Een bij de kroegen en een bij Mull. Deze camera’s zijn geplaatst omdat er destijds incidenten plaatsvonden bij het uitgaan, maar halverwege 2021 staan de camera’s er nog steeds.

• Het cameratoezicht zou tijdelijk zijn, maar is uitgemond in vaststaande camerapalen die 24 uur per dag, 365 dagen per jaar beeld opnemen en 14 dagen bewaren. Dat blijkt uit navraag van nieuwsuitcastricum.nl. Leden van de gemeenteraad wisten niets van permanent cameratoezicht en willen opheldering van de burgemeester.

• Verplichte besluitvorming over het cameratoezicht en eventuele verlenging hiervan is niet goed vindbaar. Fractievoorzitters van vier partijen zijn er ook niet van op de hoogte. De gemeente heeft deze documenten ook nog niet aan nieuwsuitcastricum.nl kunnen verstrekken.

• Juristen vragen zich af of de camera’s al eerder weggehaald hadden moeten worden omdat het aantal uitgaansincidenten sterk is afgenomen, ook vanwege de coronapandemie.

• De informatieborden op de camerapalen voldoen niet aan de wettelijke eisen en moeten daarom vervangen worden.

• Informatieborden in het gebied rond de camerapalen ontbreken, wat ook in strijd is met de wet. Deze borden moeten er alsnog komen als de camerapalen blijven staan.

• De onafhankelijk Functionaris Gegevensbescherming van de BUCH gaat de kwestie bestuderen.

Over dit onderzoek

Ik ben dit onderzoek naar cameratoezicht in Castricum in april begonnen en heb er onder andere de Gemeentewet, Algemene verordening gegevensbescherming en lokale besluitvorming voor doorgenomen. Ook heb ik gesproken met onder andere drie juristen gespecialiseerd in camerawetgeving en gemeentewetgeving, fractievoorzitters van vijf lokale partijen, meerdere raadsleden, de Functionaris Gegevensbescherming van de BUCH-organisatie en de veiligheidsadviseur van de gemeente. Sommige bronnen wilden alleen anoniem reageren. De gemeente heeft inhoudelijk geantwoord op mijn eerste series vragen, maar zegt pas begin augustus tijd te hebben om vervolgvragen te beantwoorden. Gezien de nieuwswaarde heb ik besloten om hier niet op te wachten en het verhaal nu te publiceren. De antwoorden van de gemeente zal ik later meenemen in een nieuw verhaal.

Twee camerapalen in Castricum

De eerste, metershoge paal met geavanceerde camera en lampen werd in het voorjaar van 2017 geplaatst op de hoek van de Burgemeester Mooijstraat en de Dorpsstraat, bij kledingwinkel Mull. Daar parkeren veel jongeren die uitgaan in de kroeg hun fietsen. De camerapaal moest bijdragen aan een veiliger uitgaansleven. In januari 2018 is de camerapaal weggehaald om hem na een snelle evaluatie weer terug te plaatsen tot december 2018. De maand erna deed de camera dienst in BUCH-gemeente Bergen, waarna hij een maand later weer is teruggeplaatst bij Mull. Sindsdien is ‘ie niet meer weggehaald. In het voorjaar van 2019 is er een tweede camera bijgekomen, pal voor de kroegen. Ook deze camera staat er nog steeds, eveneens met het doel het uitgaansleven veiliger te laten verlopen.

Maar tegen welke prijs? Uit onderzoek van nieuwsuitcastricum.nl blijkt dat het cameratoezicht in Castricum in strijd is met de wet, dat raadsleden in het duister tasten over de werking van het cameratoezicht en dat juristen zich afvragen of het cameratoezicht niet allang gestaakt had moeten worden. Geconfronteerd met de bevindingen van deze nieuwsbrief reageert een raadslid dat anoniem wil blijven: “ik krijg het idee dat zowel de burgemeester als de gemeenteraad de voorwaarden van het cameratoezicht uit het oog verloren zijn.” Dat idee heb ik ook, maar eerst terug naar het begin.

Cameratoezicht kost 1300 euro per maand

De gemeenteraad heeft de burgemeester alweer een paar jaar terug toestemming gegeven om gebruik te maken van zijn bevoegdheid om ‘camera’s voor een bepaalde duur ten behoeve van het toezicht op een openbare plaats’ te plaatsen. Deze bevoegdheid staat in artikel 151c van de Gemeentewet, waarop ook de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) is aangepast.

Er is gekozen voor één en later twee camera’s om live mee te kunnen kijken op uitgaansnachten. Dat werd voor de coronapandemie, toen een tijd niet en sinds de opening van de kroegen weer gedaan door speciaal opgeleide Buitengewoon Opsporingsambtenaren (boa’s) van de gemeente Alkmaar. Boa’s kijken de camera’s live uit tussen 23:00 en 03:00 op vrijdag- en zaterdagavond, waar de gemeente Castricum ruim 1300 euro per maand voor betaalt aan Alkmaar. Dat blijkt uit navraag van deze nieuwsbrief.

Van tijdelijk naar permanent toezicht

Op andere momenten worden de camera’s niet live uitgekeken. Wel nemen de camera’s 24 uur per dag, 365 dagen per jaar beeld op, bevestigt de gemeente Castricum aan deze nieuwsbrief. Deze beelden worden in de camerapalen maximaal veertien dagen bewaard en daarna overschreven. In bijzondere gevallen kan de politie met het Openbaar Ministerie overleggen om beelden binnen die periode op te slaan, bijvoorbeeld voor een politieonderzoek omdat de camera een mishandeling heeft vastgelegd.

De inzet van één en later twee camera’s werd in 2017 gepresenteerd als een tijdelijk hulpmiddel om het uitgaansgeweld terug te dringen, maar het blijkt dat voorbijgangers al jaren op elk moment van de dag gefilmd worden. Vanuit mijn werk als technologiejournalist weet ik dat permanent cameratoezicht een verregaande maatregel is die een gemeente duidelijk moet verantwoorden. “Het is een groot goed om je in het openbaar vrij te kunnen bewegen en je onbespied te weten”, schrijft Aleid Wolfsen, voorzitter van privacytoezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De AP heeft een uitgebreid document met alle regels waar een gemeente zich aan moet houden met cameratoezicht en kan een gemeente waarschuwen of beboeten als die zich niet aan de AVG-privacywet houdt. Ik heb daarom onderzocht of Castricum aan de privacyregels houdt.

Incomplete en ontbrekende informatieborden

En ja, de gemeente Castricum lijkt inbreuk te maken op de AVG, die bijvoorbeeld stelt dat een camerapaal een bord moet bevatten dat direct duidelijk maakt dat je gefilmd wordt. Op de camerapalen in het dorpshart hangt alleen een klein bord met ‘Cameratoezicht, politie Alkmaar’. Dat is niet genoeg, bevestigen drie juristen gespecialiseerd in privacy- en gemeentewetgeving. Het bord moet ook verwijzen naar een website en/of fysieke locatie waar je meer informatie kunt vinden over hoe het cameratoezicht werkt. In dat geval had je geweten dat de camera’s continu opnemen, hoelang de beelden bewaard worden en bij wie je terecht kunt als je deze beelden wil inzien. Want dat recht heb je. De gemeente Castricum gebruikt incomplete borden en moet ze daarom vervangen door duidelijkere borden, stellen de juristen.

De AVG verplicht een gemeente die aan cameratoezicht doet ook om voorbijgangers ‘duidelijk kenbaar’ te maken dat ze gefilmd worden. De Artikel 151c van de Gemeentewet noemt dit ook: “De aanwezigheid van camera’s als bedoeld in het eerste lid is op duidelijke wijze kenbaar voor een ieder die het gebied, bedoeld in het tweede lid, onder a, betreedt.” Zo moet een gemeente informatieborden ophangen of plaatsen als je het gebied betreedt waar je gefilmd kunt worden, vertelt jurist Bas Bekenkamp van Privacy Company. Zodat je op tijd op de hoogte bent van het cameratoezicht en kunt besluiten om een andere route te nemen als je niet gefilmd wil worden. Zulke borden lijken te ontbreken in Castricum; ik heb ze niet kunnen vinden en anderen ook niet. Ook dat is in strijd met de AVG en dus moet de gemeente alsnog zulke borden regelen, stellen juristen.

De gemeente kan naar eigen zeggen pas begin augustus antwoorden op mijn vragen over de incomplete borden omdat de verantwoordelijk medewerker eerst te druk was, nu met vakantie is en niemand anders er genoeg van weet. Dat kan. Raadslid Leo van Schoonhoven van de gelijknamige fractie vindt het wel opvallend. “Als je lastige vragen stelt, heeft de gemeente bijzonder lang nodig om te antwoorden. Dat zie je in dit geval en als raadslid heb ik het alleen dit jaar al vier keer meegemaakt.”

Te weinig informatie over cameratoezicht

Wat ik zelf opvallend vind, is de gebrekkige informatievoorziening van de gemeente over het permanente cameratoezicht in het dorpshart. Honderden, zo niet duizenden mensen per dag worden op een doorgaande weg (Dorpsstraat) en in een winkelstraat (Burgemeester Mooijstraat) gefilmd door camera’s die jaren terug zijn geplaatst om overlast tijdens uitgaansnachten vroegtijdig op te merken.

Als gezegd is de informatievoorziening via borden niet goed genoeg, maar ook op de gemeentewebsite (zie de schermafbeelding hieronder) kan ik niets vinden over de camera’s. En dat moet wel. Jurist Bekenkamp heeft een tip aan de gemeente: “zorg ervoor dat op de gemeentelijke website maar ook bij de balie van de gemeente of politie alle gebruikelijke informatie wordt verstrekt, die bij elke verwerking van persoonsgegevens gegeven moet worden.”

Veel anderen gemeenten maken wel duidelijk melding van het cameratoezicht. De gemeente Alkmaar legt op zijn website uit hoe en tot wanneer camera’s op straat filmen. Advocaat Martijn Poulus van advocatenkantoor Ploum verwijst naar de website van zijn woonplaats Amsterdam, die alle besluiten over cameratoezicht duidelijk publiceert en uitleg geeft over de werking van de camera’s. Als de burgemeester besluit het cameratoezicht te verlengen, publiceert de gemeente daar een brief over met argumentatie.

Waar is de besluitvorming?

Besluitvorming over cameratoezicht in Castricum is slecht vindbaar en dat is een kwalijke zaak, want die besluiten moeten verplicht gepubliceerd zijn zodat je ze kunt controleren. Hoewel ik wil benadrukken dat iets wat ik niet kan vinden wel degelijk kan bestaan, vind ik het opmerkelijk dat ik via de bekende overheidswebsites geen besluiten kan vinden die over dit onderwerp gaan. Een paar juristen die meegezocht hebben, vonden ook niets. En twee raadsleden die op mijn verzoek hun niet-publieke Notubox-berichtenmap doorgenomen hebben, zeggen daar niets in gevonden te hebben. Ik heb de gemeente eind juni gevraagd naar deze besluitvorming, maar moet dus tot minimaal begin augustus op antwoorden wachten.

De besluitvorming is belangrijk omdat de burgemeester – die verantwoordelijk is voor het cameratoezicht – in het besluit aangeeft waar en wanneer het cameratoezicht geldt. Een verlenging van het besluit moet ook gepubliceerd worden, legt Bekenkamp uit. Dan weet je namelijk tot wanneer de burgemeester opdracht heeft gegeven om cameratoezicht te houden. De camera’s in Castricum staan er al minimaal 25 maanden achter elkaar, maar is dat vooraf wel zo afgesproken? Ik heb het nog niet kunnen controleren en de gemeenteraad ook niet.

Advocaat Poulus: “25 maanden onafgebroken permanent cameratoezicht is in het licht van overlast- en criminaliteitsbestrijding niet per definitie onmogelijk, maar lijkt mij in deze situatie wel heel lang. De gemeente moet de noodzaak voor het inzetten van het cameratoezicht regelmatig evalueren en kunnen uitleggen waarom de inzet van cameratoezicht nog steeds noodzakelijk is.” De veiligheidsadviseur van de gemeente Castricum vertelt desgevraagd dat het cameratoezicht jaarlijks geëvalueerd wordt. Dat moet ook van de wet. Jurist Bekenkamp: “de burgemeester moet op grond van de wet (art. 151c Gemeentewet lid 6, red.) periodiek evalueren of het cameratoezicht nog wel noodzakelijk is en zo ja, onderbouwen waarom.”

Gemeenteraad moet burgemeester controleren

Omdat de camera’s er nog steeds staan, mag je aannemen dat de burgemeester permanent cameratoezicht nog steeds noodzakelijk vindt. Maar waarom weet ik dus niet en de gemeente kan het mij voorlopig niet vertellen. Raadsleden weten van niets, blijkt afgelopen donderdag als ik er bijna tien opbel. “Dat de camera’s 24/7 opnemen wist ik niet”, vertelt een fractievoorzitter. “De informatie die jij mij nu vertelt, is nieuw voor mij”, reageert Leo van Schoonhoven van zijn gelijknamige partij. “Ik dacht dat de camera’s allang weggehaald waren”, reageert een raadslid dat anoniem wil blijven. Een ander vertelt, ook anoniem: “Ik vraag mij af waarom burgemeester Mans het nodig vindt om inwoners en toeristen 24/7 op beeld vast te leggen als de camera’s raddraaiers in het weekend moeten aanpakken.”

Maar de gemeenteraad moet de hand ook in eigen boezem steken. Want waar sommige partijen bij invoering van het – tijdelijke – cameratoezicht kritische vragen stelden of zelfs tegen de motie stemden (zoals D66), lijken de politici de camera’s na de plaatsing vergeten te zijn. Zo zegt ook D66-fractievoorzitter Mariska El Ouni: "Ik wist niet beter dan dat er gebruik is gemaakt van mobiel cameratoezicht, dat is opgeheven. Van permanent cameratoezicht wist ik niets." En dat terwijl de gemeenteraad de taak heeft om de burgemeester en zijn wethouders te controleren.

Onafhankelijk controleur

Ook de Functionaris Gegevensbescherming (FG) van de BUCH-gemeenten is inmiddels bekend met de kwestie. De BUCH-gemeenten hebben – zoals de wet verplicht – een onafhankelijk (FG) die controleert of de gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo zich aan alle wetgeving houden. Nadat ik mijn bevindingen en resterende vragen aan de FG voorgelegd heb, heeft die de gemeente om meer informatie gevraagd. Hier houd ik je van op de hoogte.

Permanent cameratoezicht onder vuur

Is het permanente cameratoezicht in het dorpshart medio 2021 nog te verdedigen? De juristen die ik gesproken heb, durven geen hard oordeel te vellen omdat de besluitvorming en onderliggende argumentatie en belangenafweging van de gemeente mist. Wel plaatsen ze juridische kanttekeningen bij de aanpak van de gemeente. Bekenkamp van Privacy Company: “als het alleen is vanwege uitgaansgeweld in het weekend, dan rechtvaardigt dat dus niet de inzet om 7 dagen in de week 24/7 het gebied te monitoren en/of opnames te maken. Dan kun je volstaan met mobiele camera’s die je op bepaalde dagen en tijden inzet.”

Advocaat Poulus van Ploum voegt hieraan toe: “ik begrijp dat de camera’s zijn geplaatst met het doel om incidenten in het uitgaansleven terug te dringen. Als dat doel is bereikt, weliswaar ook geholpen door sluiting van de horeca door de coronapandemie, waarom zijn de camera’s dan niet weggehaald of in ieder geval uitgezet?” Bekenkamp sluit zich hierbij aan en zegt: “als er al maanden geen incidenten hebben plaatsgevonden die reden waren om de camera’s te plaatsen, dan is er dus geen noodzaak meer en had er van de burgemeester volgens artikel 151c van de Gemeentewet een besluit moeten volgen om de camera’s direct te verwijderen.”

Gemeente: er gebeurt niets met de camera’s

Toen ik de veiligheidsadviseur van de gemeente in de beginfase van dit onderzoek vroeg waarom de camerapalen er nog steeds staan, antwoorde die: “het weghalen van de camera’s, opslaan en later weer terugplaatsen kost geld dat is bespaard door ze te laten staan. Daarbij speelt mee dat we niet konden voorzien hoe lang de horeca gesloten moest blijven en dat de camera’s elders ook niet nodig zijn geweest. Op mijn vraag wat er nu met de camera’s gebeurt, kreeg ik te horen: “niets, de camera’s staan wel aan maar worden niet live uitgekeken.” Jurist Schemkes van BDO Legal noemt dat niet ‘niets’. “De camera’s filmen continu en dat is een verregaande maatregel die een grotere inbreuk maakt op je privéleven. Daarom moet de gemeente goed onderbouwen dat er een noodzakelijke reden is en dat de inzet proportioneel is. Continu filmen van burgers zonder goede reden voldoet niet aan de AVG-privacywet, omdat je enkel moet filmen wat noodzakelijk is voor je doel.” Andere juristen sluiten zich hierbij aan en stellen dat de gemeente de onduidelijkheid over het cameratoezicht deels kan wegnemen door de betreffende besluitvorming duidelijker te communiceren, informatieborden aan te passen en toe te voegen en te evalueren of het permanente cameratoezicht wel de juiste methode is.

Raadsleden willen opheldering

Als ik dit artikel vlak voor publicatie aan verschillende raadsleden voorleg, reageren zij verbaasd op hoe het cameratoezicht in Castricum geregeld is.

Leo van Schoonhoven: “vanuit privacy-oogpunt moeten mensen weten dat ze gefilmd worden. Dat gebeurt kennelijk niet, dus zijn we hier ook op dit gebied niet echt correct in de weer. De balans tussen beveiligen en privacy komt vrij exact. In dit geval lijkt die balans uit het oog verloren te zijn en gebruiken we een voorhamer om een mug te pletten. Ik zal naar aanleiding van dit artikel vragen stellen aan de burgemeester om te zien of het cameragebruik niet erg overdreven ingezet wordt en of het gezien de rust in het centrum nog wel in deze vorm nodig is.”

Mariska El Ouni van D66: "ik neem binnenkort contact op met burgemeester Toon Mans en ga met hem in gesprek om zo meer aanvullende informatie te verkrijgen over het permanente cameratoezicht. Ook ga ik hem onder andere verzoeken om betere waarschuwingsborden te laten plaatsen zodat onze inwoners en toeristen goed op de hoogte zijn dat er sprake is van permanent cameratoezicht op bepaalde plekken in de gemeente Castricum. Ook wil ik dat op de website van de gemeente Castricum duidelijke informatie komt te staan met betrekking tot het permanente cameratoezicht, net zoals bijvoorbeeld de gemeente Alkmaar dat doet."

Fer Wilms van het CDA: "wij als CDA zijn positief over permanent cameratoezicht, waarbij wij ervan uitgaan dat dit volgens de regels gaat. Dat is een taak voor de burgemeester."

Kort nieuws:

• Een delegatie van de gemeenteraad heeft afgelopen dinsdag sportpark Noord-End bezocht om met eigen ogen te zien hoe het nu is ingericht en welke mogelijkheden er zijn omtrent de bouw van het nieuwe zwembad. Er is onder meer discussie over hoeveel en waar autoparkeerplaatsen moeten komen. Ik schreef eind juni uitgebreid over die discussie.

• De gemeente is deze week begonnen met het labelen van vermoedelijke weesfietsen, oftewel fietsen die al een tijd niet gebruikt worden. Fietsen die eind juli tot begin augustus nog een label om het stuur hebben, worden verwijderd. Je moet de gemeente dan bellen om 'm terug te vragen.

• Heb je last van de Japanse duizendknoop-plant in je tuin? Maak er dan melding van bij de gemeente via deze link. Een gespecialiseerd bedrijf kan de plant dan elektrocuteren met 4000 Volt (!). In deze video zie je hoe dat werkt.

• Een groep ondernemers uit de Burgemeester Mooijstraat heeft maandag een petitie aan burgemeester Toon Mans overhandigd met het verzoek om de pilot met een autoluwe Dorpsstraat uit te stellen. De ondernemers willen nieuw overleg om de pilot te veranderen en werden ter plekke gesteund door enkele collega's uit onder andere de Dorpsstraat, zag ik. Er zijn echter ook ondernemers die juist wél willen experimenteren met een autoluwe Dorpsstraat om te kijken of mensen er prettiger gaan lopen, fietsen en winkelen. Ik schreef eerder uitgebreid over de pilot, die in september moet starten.

Tot volgende week

Bedankt weer voor je aandacht, ik hoop dat je het een interessante nieuwsbrief vond. En ik ben met name benieuwd naar je mening over het onrechtmatige cameratoezicht van de gemeente - je kunt even antwoorden op deze e-mail.

Wil je mij bedanken voor het maken van deze onafhankelijke nieuwsbrief? Dan kun je mij steunen via een Tikkie-donatie.

Via deze Tikkie-link kun je een donatie doen. Bedankt voor je waardering!

Graag wil ik hierbij ook de mensen bedanken die vorige week een donatie overgemaakt hebben.

Ik wens je een mooie week toe,

groeten Rens